Z końcem 2014 roku wydaliśmy płytę „Tam na hori czereszeńka…” poświęconą muzyce łemkowskiej.
Płyta „Tam na hori czereszeńka” prezentuje pieśni i muzykę zarejestrowane przez prof. Romana Reinfussa w trakcie badań terenowych na Łemkowszczyźnie. Materiał zawarty na płycie zarejestrowany został na taśmach szpulowych w latach 60 – tych (najstarsze nagrania pochodzą z 1963 roku) w dziewiętnastu miejscowościach od zachodnich krańców (Wojkowa, Dubne), aż po wschodnie granice Łemkowszczyzny (Turzańsk). Niepublikowane dotychczas nagrania pochodzą z archiwum Stowarzyszenia Twórców Ludowych w Lublinie. Na płytę składa sie zbiór 66 nagrań, głównie pieśni, prezentujących cały rok obrzędowy, cykl obrzędów rodzinnych, a także pieśni powszechnych. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują przykłady pieśni pasterskich, sobótkowych, jak również fragmenty z weczyrków, przedstawień w stylu commedia dell’arte, odbywających sie w trakcie domowych spotkań podczas trwania postu adwentowego.
Płytę dopełniają fragmenty wypowiedzi m.in. o upiorach, weczyrkach, weselu, oracja szczodrówkowa,
a także zawołania maziarskie. Niezwykle cenne jest, że większość wypowiedzi zarejestrowana została w języku łemkowskim, do czego namawiał Profesor, sam starając się mówić językiem swoich respondentów, z których większość urodziła się jeszcze w XIX stuleciu. Klasyfikacja gatunkowa w spisie utworów podana została za informacjami zawartymi w nagraniu (określanymi przez Profesora czy samego wykonawcę) bądź notatkach. Nie zawsze udało się też ustalić datę urodzenia respondentów, ich wiek czy datę nagrania.
W miejscach gdzie było to możliwe, zostały te dane wskazane.
Marta Graban-Butryn
Nagrania z kolekcji profesora Romana Reinfussa ukazują nam zapomniany, a w wielu momentach zupełnie nieznany muzyczny świat Łemkowszczyzny. To unikatowy zbiór rejestrujący łemkowski repertuar. Jest on bardzo zróżnicowany, niejednorodny, a płyta jawi się jako swoista muzyczna mozaika. Mozaikowość jest wielką zaletą tego zbioru. Znajdujemy tu bowiem zarówno zróżnicowany regionalnie repertuar będący częścią obrzędów, jak i pieśni powszechne, opowieści, zagadki czy zawołania.
W rzeczywistości otrzymujemy niezwykle cenny i w swej mozaikowości panoramiczny obraz muzycznej Łemkowszczyzny.
Płyta ze zbiorów profesora Romana Reinfussa daje nam możliwość nie tylko wspomnienia dawnej Łemkowszczyzny, ale wręcz podróży w czasie, daje nam możliwość wizyty w nieistniejącej już dzisiaj łemkowskiej wsi. Ta muzyczna mozaika tworzy obraz spójny – obraz pokazujący z jednej strony bogactwo tradycji, zwyczajów, obrzędów, z drugiej codzienność z jej domowymi obowiązkami, rozterkami młodych ludzi, ich uczuciami, radościami i smutkami.
Pokazuje coś jeszcze – wybitnych nosicieli autentycznej łemkowskiej kultury, których głosy znalazły się na tej płycie. Wielu z nich mówi lokalną gwara, wielu śpiewa z zachowaniem indywidualnych wykonawczych manier. Nie odda tego żadne opracowanie, żaden nutowy zbiór. Tego ducha dawnej Łemkowszczyzny można odczuć tylko wsłuchując się w te pozornie krótkie, może czasami niedoskonałe nagrane melodie. Cieszy zatem pomysł pokazania szerszemu odbiorcy tego zapomnianego i czasami zupełnie nieznanego obrazu dawnej Łemkowszczyzny, wskrzeszonego z pamięci urodzonych jeszcze w górach Łemków.
Bogumiła Tarasiewicz
* * *
Там на горi черешенька. Награня з тереновых досліджынь професора Романа Райнфуса
Платня „Там на горi черешенька” представлят пiснi i музыку зареєструвану професором Романом Райнфусом в часi його тереновых досліджынь на Лемковинi. Материял, котрий ся находит на платнi, записаний был на шпульовых тасьмах в 60. роках (найстаршы награня зроблено в 1963 роцi) і в девятнацетьох селах од захiднiх (Вiйкова, Дубне) аж до схiднiх границ Лемковины (Туриньскє). Дотепер непублiкуваны награня походят з архiву Стоваришыня Народных Творцiв в Люблiнi. На платнi находит ся 66 награнь, головнi пiснi представляючы цiлий цикл родинных обрядiв, пак штоденны спiванкы. Посеред них особливу увагу вартат звернути на примiры пастырскых пiснi, собiтковых, а тiж фраґменты з вечырків, представлiнь в стылю commedia dell’arte, якы проходят в часi домовых стрiч в перiодi Филипiвкы.
Платню дополняют i выповiды о страхах, вечырках, весiлю, шчедрiвкова проповiд та мазярскы закликы. Барз цiнне є i тото, же векшыну выповiди записано в лемкiвскым языку. До того своiх довiдникiв заохачал Професор, аж i сам прiбувал гварити языком спiлбесiдникiв, спосеред котрых найвеце народило ся iшчы в XIX столiтю. Ґатункову класифiкацию в змiстi пiснi подано згiднi з iнформациями замiщеныма в награню (тото означал Професор або сам выконавец) або в нотатках. Не все повело ся усталити докладну дату вроджыня довiдникiв, iх рокы ци дату награня. В мiсцях де то было можливе, вшыткы тоты даны были вписани.
Марта Грабан-Бутрин
Награня з колекциі Романа Райнфуса вказуют нам забытий, а в велькій мірі, i цілком незнаний, музычний світ Лемковины. То єдиний такій збірник презентуючий лемківскій репертуар. Він єст барз рiжнородний, гетероґенний, а платня явит ся як свого рода музычна мозаікa. Вера, розмаітіст є вельком приметом той колекциі. Як в мозаіці, находиме ту i ріжнородний реґіональні репертуар, будучий частином обрядів,
і штоденны пісні, оповiданя, загадкы ци закликы. Доправды, достаєме барз цінну i панорамічну представу музычной Лемковины.
Платня з материялом з колекциі професора Романа Райнфуса дає нам можливiст не лем припамятаня давной Лемковины, але i подорожы в часi, дає нам можливiст візыты в неiстнуючым лемкiвскым селi. Вшыткы пiснi творят образ, котрий з єдной страны вказує богатство традициi, звыкiв, обрядiв, а з другой обычний ден з домашнiма обовязками, старунками молодых люди, iх учутями, радостями i смутками. Вказує такой іщы єдну рiч – выдатных репрезентанiв лемкiвской культуры, якых голосы нашли ся на ноній платнi. Вельо з них бесідує свойом льокальном бесiдом, вельо спiват з захованьом iндывідуальных манєр. А тото не даст ся представити в науковым опрацуваню або нутовым записi. Того духа старой Лемковины почути можна лем през вслухiваня ся в тоты короткы, може часом i недoсконалы, мелодиi. Барз тiшыт думка, жебы шыршому oдберачови вказати тот забытий i часом докiнце незнаний образ старой Лемковины, воскреснутий з памяти Лемкiв, котры вродили ся iщы в рідных горах.
Богуміла Тарасєвіч
* * *
Tam na hori czereszeńka. Nagrania z badań terenowych profesora Romana Reinfussa.
Nagrania pochodzą z archiwum Stowarzyszenia Twórców Ludowych w Lublinie.
Wybór nagrań: Marta Graban-Butryn
Opracowanie i redakcja: Marta i Krzysztof Butrynowie
Teksty: Marta Graban-Butryn, Bogumiła Tarasiewicz, Krystyna Reinfuss-Janusz
Mastering: Michał Kowalski / Bam Bam Audio
Korketa: Oksana Graban
Tłumaczenia: Tomasz Kwoka (jezyk łemkowski), Oleksandra Matushenko, Paul i Magdalena McCauley (jezyk angielski)
Projekt graficzny: Rafał Rola / studioformat.pl
Skład: Tomek Smołka / studioformat.pl
Wydawca: Fundacja Stara Droga
Współpraca Stowarzyszenie Twórców Ludowych
Copyright © Wydawnictwo Stara Droga, 2014
Copyright © Stowarzyszenie Twórców Ludowych, 2014
Druk: Petit
www.staradroga.com | fundacja@staradroga.com
ISBN 978-83-89638-71-1
SDCD 02
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego